Φυσικό δίκαιο και ανθρώπινη αξιοπρέπεια

Description

Ο Ernst Bloch (1885-1977) είναι ένας από τους σημαντικότερους ριζοσπάστες φιλοσόφους του 20ου αιώνα. Όχι μόνο το έργο του αλλά και η βιογραφία του αναδεικνύουν με γλαφυρό και συνάμα βαθύ τρόπο τη δυναμική και τις αντιφάσεις αυτής της ιστορικής περιόδου, χωρίς να έχουν χάσει διόλου την επικαιρότητά τους.

Από την ρητή αντίθεση στις πολεμικές προθέσεις και στρατηγικές της αυτοκρατορικής Γερμανίας, στη στράτευση με τηριζοσπαστική διανόηση στη μεσοπολεμική Ευρώπη· από την εξορία στις ΗΠΑ κατά τη διάρκεια του εθνικοσοσιαλιστικού καθεστώτος, μέχρι τη στελέχωση της έδρας Φιλοσοφίας στο πανεπιστήμιο της Λιψίας στη νεοσύστατη Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας· από τον αποκλεισμό και την εκδίωξή του από την περιχαρακωμένη Ανατολική Γερμανία μέχρι τη στελέχωση της έδρας Φιλοσοφίας στο πανεπιστήμιο του Τύμπινγκεν και στην ανάδειξή του σε έναν από τους σημαντικότερους στοχαστές της εποχής του – ο Bloch έχει αφήσει ένα πλούσιο έργο που συνεχίζει να απασχολεί τον κριτικά σκεπτόμενο αναγνώστη.

Η σκέψη του Bloch χαρακτηρίζεται από την ενσωμάτωση των φιλοσοφικών παραδόσεων από την αρχαιότητα, το μεσαίωνα και τη νεωτερικότητα σε μια προοπτική βαθυστόχαστης κριτικής, με στόχο την ανάδειξη της ανθρώπινης και ανθρωποπρεπούς κοινωνίας σε μια κατοικήσιμη γη.

Η αντίληψη του Bloch συνδυάζει οντολογικά μοτίβα σε δυναμική βάση, που περιγράφουν όχι μόνο αυτό που υπάρχει αλλά και αυτό που δύναται να υπάρξει (Μη-Εισέτι-Είναι), με ορθοπρακτικές κατασκευές χειραφετικού περιεχομένου, οι οποίες περιστρέφονται γύρω από μια ιδιάζουσα ανάγνωση του εγελιανού και του μαρξικού έργου. Στην πορεία αυτή ο Bloch θα επηρεάσει σημαντικά στοχαστές όπως ο Georg Lukács, ο Walter Benjamin και ο Theodor W. Adorno.

Υποδειγματικό ως προς το εύρος της ερευνητικής του πορείας όσο και ως προς τις φιλοσοφικές προθέσεις του είναι το βιβλίο Φυσικό δίκαιο και ανθρώπινη αξιοπρέπεια που δημοσιεύεται το 1961 στη Δυτική Γερμανία. Μέσα από τις συμπυκνωμένες άλλα εύγλωττες αναλύσεις του βιβλίου αυτού ο Bloch προβαίνει σε κριτική επισκόπηση των θεωριών του φυσικού δικαίου από την αρχαιότητα μέχρι και τον 20ό αιώνα, με την απόπειρα μιας νέας θεμελίωσης χειραφετικών αξιών. Στα πιο σημαντικά σημεία του έργου αυτού ανήκουν τόσο η βαθυστόχαστη ανάλυση των θεμελιωδών αξιών της Γαλλικής Επανάστασης (Απορίες και κληρονομιά της τρίχρωμης σημαίας) όσο και η ανακατασκευή της σχέσης του Marx με το φυσικό δίκαιο.

Το βιβλίο του Bloch για το φυσικό δίκαιο και για την τόσο επισφαλή στις αρχές του 21ου αιώνα ανθρώπινη αξιοπρέπεια δημοσιεύεται για πρώτη φορά ολόκληρο στην Ελλάδα, με διεξοδική επιστημονική επιμέλεια, η οποία μπορεί να βοηθήσει και τους αναγνώστες του πρωτοτύπου (καθώς οι παραπομπές του συντάκτη στις εκάστοτε πηγές του είναι ελάχιστες). Απευθύνεται σε αναγνώστες με ενδιαφέροντα στην πολιτική αλλά και στη νομική θεωρία των δικαιωμάτων, στην κριτική θεωρία, αλλά και σε όποια και όποιον αναζητά μια με την αυστηρότερη έννοια του όρου ‘αξιοπρεπή’ λύση στο θεμελιώδες πρόβλημα της ανθρώπινης πορείας στον κόσμο.