Το μεταξικό πείραμα εκφασισμού της ελληνικής κοινωνίας

Περιγραφή

Η κοινοβουλευτική παρουσία της άκρας δεξιάς στη χώρα μετά την κρίση έχει τροφοδοτήσει ποικίλες συζητήσεις για τη φυσιογνωμία της και την απήχησή της στο εκλογικό σώμα. Παράλληλα, έχει οδηγήσει ορισμένους μελετητές να αναζητήσουν τις καταβολές της στον μεσοπόλεμο, τότε που το φαινόμενο έκανε ορατή την παρουσία του σε όλη την Ευρώπη.

Ενταγμένος σε μια τέτοια προοπτική, ο συλλογικός αυτός τόμος εστιάζει σε μια υποτιμημένη ώς τώρα ιστορική εμπειρία, τη δικτατορία της 4ης Αυγούστου. Σκοπός του είναι να πάρει σοβαρά την επιχείρηση εκφασισμού του Ιωάννη Μεταξά, διερευνώντας μια σειρά από ερωτήματα που έχουν απασχολήσει τη σύγχρονη ιστοριογραφία των αυταρχικών καθεστώτων της περιόδου: Εάν και υπό ποιους όρους μπορεί το μεταξικό καθεστώς να κατηγοριοποιηθεί ως φασιστικό; Ποια ήταν τα διανοητικά, ιδεολογικά και θεσμικά «δάνειά» του από τα άλλα αυταρχικά εγχειρήματα του μεσοπολέμου; Με ποιους τρόπους επιχείρησε να νομιμοποιηθεί; Πώς ενσωμάτωσε σημαντικά τμήματα του ελληνικού πληθυσμού, μέσα από θεσμούς όπως η ΕΟΝ, σε ό,τι έχει προσδιοριστεί ως αυταρχική μαζική νεωτερική πολιτική; Ποιες ήταν οι ιδεολογικές και θεσμικές του συνέχειες με την προγενέστερη κοινοβουλευτική εμπειρία; Ποιος ήταν ο ρόλος των γυναικών στο νέο υπό διαμόρφωση φασιστικό υπόδειγμα; Έτσι οι μελετητές του τόμου παύουν να αντιμετωπίζουν αυτό το καθεστώς ως μια αταξινόμητη «ελληνική ιδιαιτερότητα», ένα οπισθοδρομικό ή εσωστρεφές φαινόμενο αποκομμένο από τις διεθνείς εξελίξεις. Αξιοποιώντας υποεξετασμένες πρωτογενείς πηγές, επιχειρούν να εννοιολογήσουν το μεταξικό πείραμα με βάση τις πρόσφατες θεωρητικές επεξεργασίες των φασιστικών σπουδών σε μια ευρεία θεματική (εθνικισμός και προπαγάνδα, αντιφιλελευθερισμός και αντικοινοβουλευτισμός, σύνθεση του τρίτου δρόμου και καινοτομία, φύλο και θηλυκότητα, νεωτερικότητα και μοντερνισμός, βιοπολιτική και ευγονική), να εντοπίσουν τις ιδεολογικές και θεσμικές συνέχειες και ασυνέχειές του με την προηγούμενη κοινοβουλευτική περίοδο και να το τοποθετήσουν εκ νέου στην ευρύτερη μεσοπολεμική εμπειρία των αυταρχικών εγχειρημάτων.