Τι είναι ο Σουρρεαλισμός

Περιγραφή

Αυτή η συλλογή θεωρητικών και άλλων κειμένων του Μπρετόν καλύπτει – κατά ένα μέρος, βέβαια – ένα διάστημα έντονης σουρρεαλιστικής δραστηριότητας, το διάστημα ανάμεσα στις αρχές της δεκαετίας του 1920 και στα τέλη της δεκαετίας του 1930. Πολλά παρουσιάζονται ή θίγονται εδώ: οι έπαινοι του συγγραφέα για το Νταντά η ρήξη του μ’ αυτό οι δισταγμοί, οι αναθεωρήσεις, οι αναδιπλώσεις και οι διαμάχες η εξέλιξη του σουρρεαλισμού από την εποχή που, όπως λέει ο Μπρετόν, το κίνημα χαρακτηριζόταν από την “πίστη … στην παντοδυναμία της σκέψης” και από την ιδεαλιστική προδιάθεση που η πίστη αυτή προδίδει, στην εποχή κατά την οποία ο σουρρεαλισμός ένιωσε “την ανάγκη να διασχίσει το χάσμα μεταξύ του απόλυτου ιδεαλισμού και του ιστορικού υλισμού”.
Χωρίς ν’ αμφισβητούμε την αξία των ελληνικών εκδόσεων που αναφέρονται στην ιστορία του σουρρεαλισμού ή στο καλλιτεχνικό, φιλοσοφικό και ιδεολογικό του υπόβαθρο, θα λέγαμε ότι ο αναγνώστης μπορεί να έχει εδώ μιαν άμεση αντίληψη για όλα τούτα. Και όλα τούτα διανθίζονται με αναζητήσεις του συγγραφέα σε “ετερόκλητους” χώρους, όπως της ψυχασθένειας, του πνευματισμού, της φιλοσοφίας, της ιδεολογίας, της πολιτικής, του μύθου, του σουρρεαλιστικού αντικειμένου, της γλώσσας, της ποίησης – ιδίως της ποίησης.
Ακριβώς αυτή η ποικιλία των αναζητήσεων μας κατευθύνει προς το ουσιαστικό – όχι εγκυκλοπαιδικό – ενδιαφέρον της συλλογής, καθώς η γνωστή ρήση του Μπρετόν σχετικά με την ύπαρξη ενός σημείου όπου “το πραγματικό και το φανταστικό” παύουν να θεωρούνται ως αντιφατικά, χάνει κάτι από τον αφηρημένο χαρακτήρα της για τον αναγνώστη: Διαβάζοντας τα κείμενα που ακολουθούν, η συμφιλίωση των “αντιθέτων” γίνεται σχεδόν χειροπιαστή πραγματικότητα, καθώς βλέπουμε τον συγγραφέα να πορεύεται με θαυμαστή ισορροπία ανάμεσα στη διαισθητική και στην ορθολογική γνώση ανάμεσα στ’ όνειρο και στην πραγματικότητα ανάμεσα στον ιδεαλισμό και στον υλισμό ανάμεσα στην αποθέωση της έμπνευσης και στην κριτική ανάλυση ανάμεσα στη μαγεία και στην επιστήμη ανάμεσα στο νοητό και στο συγκεκριμένο ανάμεσα στην ενόραση και στη δράση. Στα πλαίσια αυτής της συμφιλίωσης των αντιθέτων, ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της συλλογής είναι η συνεχής εναλλαγή δύο στοιχείων: της κριτικής ανάλυσης των (κοινωνικών και άλλων) δεδομένων του εξωτερικού κόσμου, από τη μια, και της “αναρχικής” ποιητικής έκφρασης, από την άλλη.[…]