Περσέπολις

Περιγραφή

Πολυεπίπεδο βαθιά πολιτικό, ένα καίριο σχόλιο στα ανελεύθερα καθεστώτα και τον πόλεμο, το βιβλίο μας θυμίζει τη δύναμη όπου μάχεται κάθε είδους αυταρχισμό. Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου.

ΚΡΙΤΙΚΗ

ΤΟ «ΠΕΡΣΕΠΟΛΙΣ» ΔΙΝΕΙ ΑΠΛΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑΣ. ΓΙΑ ΤΙΣ ΔΙΑΨΕΥΣΜΕΝΕΣ ΟΥΤΟΠΙΕΣ, ΤΟΝ ΦΑΝΑΤΙΣΜΟ ΚΑΙ ΤΗ ΜΙΣΑΛΛΟΔΟΞΙΑ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ, ΤΙΣ ΑΣΥΜΒΙΒΑΣΤΕΣ ΜΕΙΟΨΗΦΙΕΣ, ΤΗ ΛΥΤΡΩΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΑΥΤΟΣΑΡΚΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ!

Μάθημα πρώτον: «Η επανάσταση είναι σαν το ποδήλατο. Όταν δεν γυρίζουν οι ρόδες, πέφτει». Μάθημα δεύτερον, με διεθνή επιβεβαίωση: «Πώς οι χθεσινοί επαναστάτες φτάνουν να γίνουν ορκισμένοι εχθροί της δημοκρατίας». Μάθημα τρίτον, και εν γένει στόχος των αυταρχικών καθεστώτων, τα πανεπιστήμια κλείνουν (για δύο χρόνια στην περίπτωση αυτή), γιατί «καλύτερα καθόλου φοιτητές, παρά να εκπαιδεύουμε μελλοντικούς ιμπεριαλιστές». Τέταρτο μάθημα «πεθαίνοντας σαν μάρτυρας μεταγγίζεις αίμα στις φλέβες της κοινωνίας..». Επόμενο μάθημα και πικρό, «ο πόλεμος αυτός ήταν μια πλεκτάνη με σκοπό να καταστραφούν δύο στρατοί, του Ιράν και του Ιράκ. Ο πρώτος ήταν ο ισχυρότερος στη Μέση Ανατολή το 1980, ενώ ο δεύτερος αποτελούσε κίνδυνο για το Ισραήλ. Η Δύση πούλησε όπλα και στις δύο πλευρές κι εμείς φανήκαμε αρκετά ανόητοι να εμπλακούμε σ΄ αυτό το κυνικό παιχνίδι… Οκτώ χρόνια πόλεμος για το τίποτα». Κρίσιμη ερώτηση κι αναπάντητη; «Είδα στην τηλεόραση μητέρες που ισχυρίζονταν ότι ένιωθαν χαρά και τιμή για τον θάνατο των παιδιών τους. Δεν μπορώ να καταλάβω αν πρόκειται για πίστη ή μ…..»

Η «Περσέπολις» της Μαργιάν Σατράπι (στα ελληνικά σε δύο τόμους από τις Εκδόσεις Ηλίβατον), η ιστορία μιας ασυμβίβαστης νεαρής από αστική και φιλελεύθερη οικογένεια, που μεγαλώνει στο Ιράν τα ταραγμένα χρόνια της πτώσης του Σάχη κι έπειτα στο ξεκίνημα της Ισλαμικής Επανάστασης, στον πόλεμο με το Ιράκ αλλά και στην εδραίωση του θεοκρατικού αυταρχικού καθεστώτος, υπερβαίνει κατά πολύ τη διακηρυγμένη αυτοβιογραφική της αφετηρία και το πλαίσιο μιας «αληθινής» ιστορίας, παρά τις εμφανείς συγκλίσεις κι ομοιότητες.

Η μικρή ηρωίδα, η οποία βρίσκεται σε ανοιχτή επικοινωνία με τον Θεό κι έχει αποφασίσει ότι μεγαλώνοντας θα γίνει προφήτης ή Μπρους Λι είναι εννέα χρόνων, όταν ο Αγιατολάχ Χομεϊνί ανατρέποντας τον Σάχη θα επιβάλει τον θρησκευτικό νόμο, το τσαντόρ στις γυναίκες, τη σιωπή μέχρι τελικής εξόντωσης στους αντικαθεστωτικούς και μια αναλόγως ισοπεδωτική και ισοπεδωμένη εικόνα της χώρας στο εξωτερικό, που μοιάζει να κατοικείται πλέον αποκλειστικά από «ισλαμιστές φονταμενταλιστές και τρομοκράτες». Η ενηλικίωση κι η ατομική της περιπέτεια- εντός αλλά κι εκτός Ιράν, μιας και στα δεκατέσσερά της θα πάρει μια πρώτη, σκληρή γεύση της δυτικοευρωπαϊκής Αυστρίας- θα φέρει σχεδόν αναπόφευκτα εκτός από τα προσωπικά χαρακτηριστικά, στοιχεία κι αντανακλάσεις μιας ευρύτερης πληθυσμιακής ομάδας, που αναζητούσε μέσα σε καθεστώς αμηχανίας αλλά κι εμφανούς τρομοκρατίας, τη νέα της ταυτότητα. Η διαπίστωση, «ήμουν Δυτική στο Ιράν, Ιρανή στη Δύση. Δεν είχα ταυτότητα. Δεν έβλεπα πια γιατί να ζω», φαινομενικά και κατ΄ αρχήν αδιέξοδη, μεταβάλλεται στον κύριο μοχλό της ιστορίας όπως πιθανόν και της Ιστορίας. Η συγγραφέας αν κι επιθυμεί να φωτίσει τις πολλές παραμέτρους που συνθέτουν την κατάσταση στο Ιράν «με πρώτα θύματα τους ίδιους τους Ιρανούς» δεν μεταβάλλεται ούτε στιγμή σε απολογητή ή μονοδιάστατο τιμητή. Όσο για το «Περσέπολις», αποφεύγει επιδέξια τα προκατασκευασμένα διλήμματα- φανατισμός ή περιφρόνηση;- κι αναδεικνύεται σε ένα εντυπωσιακό ανάγνωσμα, μια συναρπαστική αφήγηση με σκίτσα. Σκίτσα, σ΄ έναν λειτουργικό συγκερασμό λόγου και εικόνας, που ίσως δεν εντυπωσιάζει τόσο με την καλλιτεχνική ευρηματικότητα των σχεδίων ή τη διακήρυξη εύληπτων μηνυμάτων, αλλά με την οικονομία των ιδιόμορφων εκφραστικών μέσων, την πολιτική οξύνοια, τον σαρκασμό, την τολμηρή καταγραφή, την αποφυγή των εύκολων ερμηνευτικών σχημάτων, την αυθάδη αναζήτηση της αλήθειας, την αμεσότητα, την ανθρωπιά.

ΕΡΙΦΥΛΛΗ ΜΑΡΩΝΙΤΗ, ΤΑ ΝΕΑ 3-11-2007