Οι γειτονιές του κόσμου

ΚΡΙΤΙΚΕΣ - ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ

Ο Γιάννης Ρίτσος ανασυνθέτει μια ολόκληρη δεκαετία κρίσιμη για την παγκόσμια ιστορία (1941–1951). Η κατοχή, η αντίσταση, η απελευθέρωση, τα Δεκεμβριανά, ο εμφύλιος είναι τα θέματα για αυτό το «τραγούδι», όπως το χαρακτηρίζει ο ποιητής. Ένα «τραγούδι» γραμμένο με την συγκινησιακή φόρτιση της εμπειρίας και την βαθειά γνώση της Ιστορίας του Ανθρώπου.
ΕΘΝΟΣ, 18/10/2021

Ο Γιάννης Ρίτσος μας παίρνει απ’ το χέρι και μας πηγαίνει μια βόλτα στις γειτονιές του κόσμου. Ο ζεστός και ανθρώπινος λόγος του, χωρίς ίχνος βερμπαλισμού, μας ταξιδεύει στην Αθήνα της ταραγμένης δεκαετίας του ’40. Μας φωτίζει το δρόμο της χαμένης ευτυχίας μέσα στη σκοτεινιά της κατοχής, της αντίστασης, της απελευθέρωσης, των Δεκεμβριανών και του εμφυλίου. Λες και το ρολόι του τόπου σταμάτησε για δέκα ολόκληρα χρόνια. 
[…] Και όμως μέσα σε όλη αυτή την καταχνιά, τα λόγια του ζεσταίνουν σαν φωτεινές ηλιαχτίδες τις ψυχές των ανθρώπων, που φλέγονται από τη νιότη και δεν μπορούν να πάψουν να ονειρεύονται, δεν αντέχουν να μην ερωτεύονται, αρνούνται να πάψουν να ζουν, ακόμη και ως ένοικοι σε λαβωμένα και ασθενικά κορμιά. Ο Ρίτσος καταφέρνει να κρύψει καλά κάτω από τις λέξεις όσα βιώνει στα ξερονήσια του Αη-Στράτη και της Μακρονήσου που βρίσκεται όταν γράφει το συγκεκριμένο έργο. Ίσως ετούτες οι αράδες να είναι οι δικές του ηλιαχτίδες, οι προσωπικές του αποδράσεις από τα κολαστήρια, στο άρωμα της δοξαστικής μυρσίνης.
Κατιούσα, 29/01/2021

«Οι γειτονιές του κόσμου» (η ποιητική συλλογή κυκλοφορεί από τον «Κέδρο») γράφτηκαν κατά την περίοδο 1949-1951, όταν ο ποιητής ήταν εξόριστος στη Μακρόνησο και στον Αη Στράτη. H ποίησή του έγινε το καταφύγιο για να κουρνιάσουν εκατοντάδες ζωές σε αυτήν, μπροστά στη λαίλαπα των γεγονότων της εποχής του. Η ποίησή του έγινε το εφαλτήριο για να αντέξει, να παρηγορηθεί, να συνεχίσει κανείς χωρίς αμφιβολία, για την ορθότητα των θέσεων και των ιδανικών του, για το δίκιο του αγώνα του για δικαιοσύνη. Η ποίησή του έγινε «οδηγός μάχης» για τα μεγάλα, πανανθρώπινα ιδεώδη. Η ποίησή του δυσκόλεψε αυτούς που θεωρούν τα κεκτημένα από τους αγώνες ιδανικά, δεδομένα σήμερα, μέσα από την επικίνδυνη, αλαζονική και επίμονη άγνοια της Ιστορίας.
“Oι γειτονιές του κόσμου” είναι ένα μεγάλο έργο σε δομή αφηγήματος, είναι το χρονικό μιας δεκαετίας που καθόρισε την εποχή μας. 
Ριζοσπάστης, 21/03/2020

Μέσα από τα ποιήματα αυτά, ο καλλιτέχνης αυτός του λόγου, αποτυπώνει μια ολόκληρη δεκαετία (1941–1951) η οποία έφερε τα πάνω κάτω και θεωρήθηκε κρίσιμη για την παγκόσμια ιστορία. Μέσα σε δέκα μόλις χρόνια, η Ελλάδα πέρασε από πολλά μεταβατικά, συχνά αντίρροπα στάδια, τα οποία επέφεραν τρομακτική κοινωνική αναταραχή και ακραίες μορφές βίας και αδικίας. Κατοχή: Συννεφιασμένη Κυριακή, πείνα, κακουχίες, χειμώνας. Κι όμως, μια δειλή Άνοιξη μοιάζει να ξεπροβάλλει στον ορίζοντα της πόλης. Αντίσταση: Η Άνοιξη δίνει τη θέση της σε ένα καυτό, λαμπρό, ορμητικό καλοκαίρι. Μαζί με τα άνθη, γεννιέται και το ΕΑΜ. Ο λαός μπορεί πια να κοιτά στα μάτια τον κατακτητή.  Απελευθέρωση: Ήρθε η στιγμή που ο ήλιος λάμπει πιο δυνατά από ποτέ. Ο αέρας μεταφέρει τους ήχους και τα αρώματα που φορά η πιο ωραία λέξη του κόσμου, η ελευθερία. Δεκεμβριανά : Ο χειμώνας μαζί με τον παγωμένο άνεμο, φέρνει και τα νεκρά φύλλα της προδοσίας. Πάλι θάνατος. Η Ελλάδα καταβροχθίζει σαν κοιλιόδουλος δαίμονας, τα ίδια της τα παιδιά. Με τη βοήθεια ή τη σιωπηρή ανοχή των ξένων, φυσικά. Εμφύλιος: Η τραγικότερη αντιπαράθεση που έζησε ποτέ η χώρα. Η αρχή του ψυχρού πολέμου. Διχασμός, 30.000 Έλληνες νεκροί από όπλα Ελλήνων. Μαύρο μελάνι στις σελίδες της ιστορίας.
Αγγελική Μπάτσου, Kallitexnes.gr, 2020

Στις φτωχογειτονιές του κόσμου. Μια απ’ αυτές και η Αθήνα, εκεί που ακόμα οι άνθρωποι είναι γνήσιοι και αγαπούν τη ζωή, έχουν μάθει να αντιστέκονται ακόμα και με τίμημα τη ζωή τους. Αδύνατο να δεχτούν την γερμανική κατοχή το 1941 και το ξεπούλημα της χώρας τους στον γερμανικό ζυγό, με σύμβολο βαρβαρότητας και στυγνού κατεξουσιασμού τη ναζιστική σημαία να κυματίζει στην Ακρόπολη. Η αντίσταση ξεπηδά από ένα κρυφό δωμάτιο, όπου τυπώνονται προκηρύξεις και συνθήματα. Οι νέοι οργανώνονται και οι Γερμανοί φυλακίζουν και εκτελούν. Ο γερμανός συνταγματάρχης και ο υπολοχαγός του κρυώνουν ενώ οι κρατούμενοι και οι μελλοθάνατοι δεν κρυώνουν ποτέ. Οι πρώτοι κρυώνουν από την παγωμένη συνείδησή τους για το αθώο αίμα που έχουν χύσει, ενώ οι ήρωες οραματιστές και ιδεολόγοι δεν κρυώνουν, καθώς την καρδιά τους την ζεσταίνουν οι ιδέες τους και τα όνειρά τους, ο αγώνας τους.
Μαρία Μαρή, θεατρομανία, 28/02/2020

Και έτσι χρησιμοποίησε την δική του τέχνη, την ποίηση ο Γιάννης Ρίτσος. Την έθεσε στην υπηρεσία υψηλών ιδανικών για την Ανθρωπιά, τη Δικαιοσύνη, την Ισότητα, για ένα καλύτερο Άυριο. Μόνο την τέχνη του; Όχι, έθεσε αυτόν ψυχή τε και σώματι στον ίδιο αγώνα. Δεν κρύφτηκε πίσω από την ακαδημαϊκότητα της πένας του , δεν σιώπησε πάνω από τα χειρόγραφά του. Και αυτή η στάση του, αυτή η σύσσωμη, σύμψυχη και σύμπνοη ταύτισή του με τους αγώνες της εργατικής τάξης, ανέδειξαν τις περίφημες «Γειτονιές του Κόσμου».
Κώστας Β. Ζήσης, eretikos, 2020

Θέλω να πω και δε ξέρω με τι λόγια, πως την παράσταση αυτή πρέπει να τη δουν ΟΛΟΙ. Για να ξαναθυμηθούν οι παλιοί. Για να μάθουν οι νεώτεροι την ιστορία της χώρας μας που βρίσκεται κρυμμένη πίσω από την επίσημη ιστορία των σχολείων. Γιατί αυτό είναι αληθινή σπουδή. Είναι ψυχική ανάταση. Είναι το νόημα της ζωής που οι νέοι απελπισμένα ψάχνουν σήμερα.
Λένα Σάββα, θεατρο.gr, 18/01/2020

Ο Γιάννης Ρίτσος, γράφοντας αυτό το ποίημα στη Μακρόνησο και στον Αϊ-Στράτη, συνθέτει όλη αυτή την κρίσιμη δεκαετία (1941-1951) αποδεικνύοντας τη βαθιά του γνώση για την ιστορία του ανθρώπου.
Η ποίηση, γράφει ο ίδιος, πρέπει να ᾽ναι ένας οδηγός μάχης κι ευτυχίας. Ενα όπλο στα χέρια του λαϊκού αγωνιστή. Μια σημαία στα χέρια της ελευθερίας.
Εύα Νικολαϊδου, ΕφΣυν, 27/12/2019

Ο Ρίτσος ήδη από την αφετηρία της συλλογής, καταθέτει εξαρχής στον αναγνώστη την προσωπική του εμπειρία και πώς αυτή συναρτάται με την έννοια του Χρόνου: «Δεν ξέρεις καν τι μήνας είναι» (σ.9)[vii], δηλώνοντας άμεσα μια απώλεια της αίσθησης του Χρόνου, προϊόν του εγκλεισμού του. Ίσως όμως, πέρα από αυτή την κατάθεση, ο Ρίτσος να θέλει να δηλώσει στον αναγνώστη και κάτι ακόμη. Τη ροή του χρόνου μέσα στο ίδιο του το έργο, η οποία δεν γίνεται προς μια κατεύθυνση αποκλειστικά. Ο χρόνος «Στις γειτονιές του κόσμου» είναι δυναμικός. Διαπερνά την Κατοχή, την Απελευθέρωση, τα Δεκεμβριανά και επιστρέφει αδιάκοπα στο παρόν μέσω της μνήμης. Ο δυναμικός χαρακτήρας του επιβεβαιώνεται κι αργότερα από τους στίχους:
Νόστιμον ήμαρ, 15/02/2018