Κοινό Λεξικό της Ελληνοκυπριακής και Τουρκοκυπριακής Διαλέκτου

Περιγραφή

Η διαπιστωμένη έλλειψη συγγραφικής εργασίας που να αφορά στο λεξιλόγιο των ελληνοτουρκικών γλωσσικών επαφών στην Κύπρο δημιούργησε την επιθυμία για την παρουσίαση του παρόντος λεξικού, το οποίο αποτελεί την πρώτη προσπάθεια εντοπισμού και παράλληλης παράθεσης, με ετυμολογικές παρατηρήσεις, των κοινών λέξεων της ελληνοκυπριακής (ε/κ) και τουρκοκυπριακής (τ/κ) διαλέκτου που έχουν και στις δύο κοινότητες την ίδια ή παρόμοια σημασία.
Αδιαμφισβήτητα, η κοινή παρουσία και οι συνυφασμένες ζωές χριστιανών (Ελληνοκυπρίων) και μουσουλμάνων (Τουρκοκυπρίων) κατά την οθωμανική περίοδο (1571-1878) στο νησί οδήγησε στην αλληλοδιείσδυση ποικίλων πολιτισμικών στοιχείων, παρά τις εθνικές και θρησκευτικές διαφορές των δύο κοινοτήτων. Προϊόν αυτής της αλληλοδιείσδυσης είναι και η έντονη και πολυσύνθετη γλωσσική δραστηριότητα κυρίως σε ό,τι αφορά στα λεξικολογικά δάνεια, μια δραστηριότητα η οποία συνεχίζεται και μετά το 1878 και παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Είναι γι’ αυτό τον λόγο που το παρόν λεξικό, του οποίου το περιεχόμενο αποτελεί τον καρπό μιας επίπονης πολυετούς έρευνας, κυκλοφορεί για πρώτη φορά με τον τίτλο Κοινό Λεξικό της Ελληνοκυπριακής και Τουρκοκυπριακής Διαλέκτου. ένα λεξικό που βασικός στόχος του παραμένει η διάσωση της γλωσσικής και κατ’ επέκταση της πολιτισμικής παράδοσης των δύο κοινοτήτων και του οποίου το περιεχόμενο ενδέχεται να αποτελέσει πεδίο έρευνας για τις επόμενες γενιές.
Η έρευνά μας εντόπισε 3425 κοινές λέξεις ανάμεσα στην ε/κ και την τ/κ διάλεκτο. Από την τ/κ προς την ε/κ εμφανίζονται 1840 δάνειες λέξεις και 390 παράγωγα, ενώ από την ε/κ προς την τ/κ εμφανίζονται 840 λέξεις. Για σκοπούς αντιπαραβολής, γίνεται επίσης αναφορά και για όσες τουρκικές λέξεις (510 λήμματα) χρησιμοποιούνται και στη Κοινή Νέα Ελληνική. Οι υπόλοιπες 355 λέξεις έχουν εισέλθει στην κάθε διάλεκτο από άλλες γλώσσες και οι αναφορές περιορίζονται απλά στην επισημείωση της συνύπαρξής τους και στις δύο διαλέκτους.
Αξίζει να σημειωθεί ότι πολλές από αυτές τις λέξεις δεν είναι πλέον σε χρήση, είτε στη μία είτε στην άλλη είτε και στις δύο διαλέκτους. Οι ιστορικοί όροι, για παράδειγμα, που αφορούσαν αξιώματα και διοικητικές υπηρεσίες κατά την οθωμανική περίοδο, έχουν εκλείψει και στις δύο διαλέκτους (π.χ. ιμπράς / ibra, εμίνης / emin, ζαΐμης / zaim). Κάποιες άλλες λέξεις τείνουν να εξαλειφθούν εξαιτίας της πολύ περιορισμένης χρήσης τους από τη νέα γενιά (π.χ. ακκιπέττι, ορμάνιν, ππαλάζιν για την ε/κ και aksona, aleftiri, gaççoşiro για την τ/κ.). Ωστόσο, μεγάλος είναι ο αριθμός των λέξεων που παραμένουν ευρέως γνωστές και αναντικατάστατες.