Δύο θεατρικά έργα

Έγραψαν

Ο Γιώργος Νεοφύτου δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις. Κάθε φορά που
πιάνει την πέννα όλοι ξέρουμε ότι θα μας απογειώσει, θα μας προβληματίσει, θα μας
παρηγορήσει, θα μας κεντρίσει, θα μας βάλει μπροστά στον καθρέφτη. Μα αυτή δεν
είναι η δουλειά των συγγραφέων;
Χωρίς καθόλου να χάνουν από την αξία τους τα υπόλοιπα πονήματά του, να μου
επιτρέψετε να αναφέρω ότι ο «Μανώλης», αυτό το εμβληματικό του έργο, άνοιξε
τον δρόμο για τα έργα αυτού του είδους. Θυμάμαι, πόσο με είχε αγγίξει –παιδί τότε–
η συγκλονιστική ερμηνεία της Δέσποινας Μπεμπεδέλη, όταν πρωτοανέβηκε το έργο.
Ο Γιώργος Νεοφύτου ήταν το χέρι που άνοιξε την αυλαία για να μιλήσουν οι
πρωταγωνιστές της κυπριακής τραγωδίας, απλοί άνθρωποι, πονεμένοι, οι φορείς της
σύγχρονης κυπριακής ιστορίας. Μια ιστορία με πολλές λευκές σελίδες, με πολλά
κρυμμένα επεισόδια τα οποία μετατράπηκαν σε ταμπού για να κρύβουν ενοχές και να
εξωραΐζουν εικόνες. Μια ιστορία η οποία στηρίζεται στο στερεότυπο: «εμείς ποτέ δεν
φταίξαμε σε τίποτε, για τα πάντα φταίνε οι άλλοι». Πρόκειται για ένα θεατρικό
κείμενο που μετροφυλλά τις σελίδες της σύγχρονης κυπριακής ιστορίας τις οποίες
κανένας δεν μπορεί να προσπεράσει. Χρειαζόταν ιδιαίτερη τόλμη να γραφτεί και να
παιχτεί αυτό το έργο τότε.
Διαβάζοντας το ένα από τα δύο έργα που παρουσιάζεται σήμερα, το «Προδόται»
έκανα την ίδια σκέψη. Ότι χρειάζεται τόλμη να γραφτεί και να παιχτεί αυτό το έργο
σήμερα. Τόσα χρόνια μετά και ακόμα η ιστορική αλήθεια δεν έχει εμπεδωθεί, δεν
έχει γίνει καθολικά αποδεχτή. Τόσα χρόνια μετά και η ιστορική αλήθεια παραμένει
αιχμάλωτη των ιδεοληψιών, της μισαλλοδοξίας, του εθνικισμού, της εξαλλοσύνης
και του αντικομμουνισμού.
Ο Γιώργος Νεοφύτου τολμά να βάλει τον «Αρχηγό» ως κεντρικό πρόσωπο στο έργο.
Δεν αναφέρονται σε αυτόν, δεν τον επικαλούνται. Είναι εκεί. Μπροστά μας και μιλά σε πρώτο πρόσωπο. Απέναντί του, τα θύματα της πολιτικής του, των εντολών του.
Ξεδιπλώνοντας τον ρόλο του «Αρχηγού», ο Γιώργος Νεοφύτου αποτυπώνει ακριβώς
αυτό που τα ιστορικά ντοκουμέντα, μα και οι ίδιες οι δικές του αναφορές, αποδεικνύουν. Η τύχη της Κύπρου καθορίστηκε εν πολλοίς ή αφέθηκε να καθοριστεί από έναν άνθρωπο ο οποίος πίστευε ότι τον καθοδηγούσε η θεία πρόνοια, ότι θα πετύχαινε τους σκοπούς του αν έπειθε τη νεολαία να τον υπακούει τυφλά, ότι
λάμβανε αποφάσεις ολόσωστες κατόπιν θείας παρεμβάσεως. Αυτές οι αναφορές λένε πολλά για τον χαρακτήρα, την ψυχοσύνθεση και την αδυναμία για ορθολογική αντίληψη.

Ορθολογισμός και ρεαλισμός που να στηρίζεται ασφαλώς σε αρχές! Πόσο αλήθεια
απουσιάζει από την πολιτική ιστορία και πρακτική του τόπου!
Διαβάζοντας το έργο δεν μπορούσα να μην θυμηθώ τη χαρακτηριστική ατάκα που
συναντούμε στα Απομνημονεύματά του. «Είμαι άκρως πείσμων και δεν υποχωρώ προ ουδενός… Αδιαφορώ κι αν ακόμα πατήσω επί πτωμάτων». Και τελικά γέμισε η Κύπρος πτώματα από την επιμονή, τον φανατισμό και αυτή την κοντόφθαλμη προσέγγιση. Και όλα αυτά με φόντο την υπόσκαψη του ανεξάρτητου κράτους απ’ αυτούς που υποστήριξαν την ανεξαρτησία αλλά ποτέ δεν την αποδέχτηκαν. Και επιπλέον το εργαλειοποίησαν για να πετύχουν παραταξιακούς και ιδιοτελείς στόχους.
Την ώρα που μπροστά μας είχαμε μόνο το εφικτό, αυτοί επέμεναν για το ευκταίο.
Την ώρα που έπρεπε να δουλέψουμε όλοι μαζί για την ολοκλήρωση της κυπριακής
ανεξαρτησίας, και ας ήταν κολοβή, επέμεναν να αλληθωρίζουν στην Ένωση, να
πολεμούν εκ των έσω την Κυπριακή Δημοκρατία.
Εθνικισμός από τη μια πλευρά, εθνικισμός και από την άλλη. Μητέρα πατρίδα από τη
μια, μητέρα πατρίδα από την άλλη. Ο ένας απέναντι από τον άλλο, ενωμένοι μόνο
ενάντια στους κομμουνιστές.
Το βρετανικό ραβδί του «διαίρει και βασίλευε» είχε από καιρό μοιράσει τους ρόλους.
«Ένωση αυτοί; Ταξίμ εμείς», γράφει στο επόμενο έργο του «η Κύπρος είναι ….ική».
Χαρακιά της ιστορίας στην πορεία αυτού του τόπου. Οι Έλληνες, οι Τούρκοι, οι
Εγγλέζοι, η Εκκλησία, ο Ψυχρός Πόλεμος, η πορεία ολόκληρη μέχρι να φτάσουμε
στην προδοσία και στο έγκλημα του 1974.
Πόσο ακριβά μάς στοίχισαν τα «ζήτω». Πόσο ακριβά μάς στοίχισαν οι πολιτικές του
μπαλκονιού. Πόσο ακριβά πλήρωσαν το τίμημα αυτοί που έλεγαν την αλήθεια. Πόσο
βαρύ πλήρωσε το τίμημα η Κύπρος και ο λαός της.
Μια πορεία την οποία γλαφυρά διηγείται ο Γιώργος Νεοφύτου, μέχρι να φτάσει στο
1974. Εκεί που σταμάτησε η ζωή όλων, η ζωή της ίδιας της πατρίδας μας. Τότε που
οι ζωές μας κόπηκαν στη μέση.
Είναι συγκλονιστική η σκηνή πριν το φινάλε, με την Ελληνοκύπρια και Τουρκοκύπρια
μάνα. Η καθεμιά μονολογεί. Η καθεμιά θυμάται τον παραλογισμό. Η καθεμιά αφήνει
ευχές και κατάρες για τη ζωή στον τόπο της, τη ζωή στην προσφυγιά, τον θάνατο
στην προσφυγιά.
Κοιτάζοντας λοιπόν πίσω, η εικόνα δεν είναι αυτή που η σημερινή εποχή της
ισοπέδωσης και της απαξίωσης προσπαθεί να επιβάλει στηρίζοντάς την πάνω στην
ιστορική λήθη. Δεν έχουμε όμως περάσει όλοι στην πλευρά της λήθης έστω κι αν
περνούν τα χρόνια. Το έχω διαβάσει κάπου -δεν θυμάμαι ακριβώς πού- αλλά το
δανείζομαι γιατί είναι εύστοχο: η ιστορική αλήθεια είναι όπως το καθρεφτάκι του
αυτοκινήτου. Κοιτάς πίσω για να πηγαίνεις με ασφάλεια μπροστά. Κι αυτό έχουμε
ανάγκη να κάνουμε τώρα για να πάμε με ασφάλεια μπροστά σε μια περίοδο που ο
χρόνος παγιώνει τη διχοτόμηση και η Τουρκία την επιταχύνει με τις παρανομίες και
τις προκλήσεις της. Το κυβερνητικό στρατόπεδο όμως, που διαχειρίζεται το
Κυπριακό, δεν φαίνεται να ανησυχεί γι’ αυτή την κατάσταση και με την απραξία του
αφήνει χώρο στην Τουρκία να προωθεί τη διχοτόμηση.

Εμείς όμως θα επιμένουμε να λέμε την αλήθεια. Θα συνεχίσουμε, όπως τον Γιώργο
Νεοφύτου, να αγγίζουμε πάνω στις πληγές και να μιλούμε γι’ αυτούς που τις
άνοιξαν.
Θα συνεχίσουμε να μιλούμε για τις σκοτεινές στιγμές της Ιστορίας μας, γι’ αυτές που
λογοκρίθηκαν από την επίσημη αφήγηση κι έμειναν έξω από τα βιβλία της Ιστορίας.
Για τους ήρωες που καταδικάστηκαν σαν προδότες, για τους προδότες που
επιμένουν μέχρι σήμερα να τους δοξάζουν σαν ήρωες. Για το μέλλον που μπορεί να
έχει αυτός ο τόπος και αυτός ο λαός αν κλείσει μια για πάντα στο χρονοντούλαπο
της Ιστορίας τον εθνικισμό, το μίσος που προκαλεί και τις ψευδαισθήσεις που
καλλιεργεί, προκαλώντας καταστροφές και τραγωδίες. Αν γυρίσουμε την πλάτη στις
ρητορείες που τάζουν Μεγάλες Ιδέες μα πίσω από κλειστές πόρτες οι φορείς τους
συζητούν δύο κράτη, διχοτόμηση και τείχη.
Αν συνειδητοποιήσουμε ότι για πολλούς από αυτούς που εμφανίζονται
αδιαπραγμάτευτοι, αταλάντευτοι υπέρμαχοι του Έθνους και ορκίζονται γι’ αυτό σε
θεούς και δαίμονες, διαχρονικά είχαν και έχουν μόνη πατρίδα και θρησκεία τους το
χρήμα. Χίλιες φορές το απέδειξε η Ιστορία.
Απέναντι τους διαχρονικά ήταν και είναι το ανθρώπινο ποτάμι των Κυπρίων που
έχτισαν αυτό τον τόπο, που τον ανάστησαν, που τον κληροδότησαν στα παιδιά τους
με μόνη εντολή να ζήσουν σε αυτόν ειρηνικά και μονιασμένα. Ένα ποτάμι που
υψώνει ακόμα ψηλά το λάβαρο της ελπίδας, τη ματωμένη και χιλιοπροδομένη
κυπριακή σημαία, φωνάζοντας την αλήθεια: Ότι η Κύπρος ανήκει στον λαό της,
Ελληνοκύπριους, Τουρκοκύπριους, Μαρωνίτες, Αρμένιους και Λατίνους.
Θερμά συγχαρητήρια ξανά στον Γιώργο Νεοφύτου για τα δύο αυτά θεατρικά έργα. Είμαι βέβαιος ότι και τα δύο θα καταξιωθούν
ταξιδεύοντας στα χέρια των αναγνωστών τρέφοντας τη μνήμη και τροφοδοτώντας
την ελπίδα για το αύριο του τόπου μας.

Χαιρετισμός Γενικού Γραμματέα ΚΕ ΑΚΕΛ Στ. Στεφάνου στην παρουσίαση του βιβλίου του θεατρικού συγγραφέα Γιώργου Νεοφύτου