Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα!

Περιγραφή

Γιατί να διαβάσουμε σήμερα, τόσο μακριά από τις ταραγμένες αρχές του 20ού αιώνα, την Ρόζα Λούξεμπουργκ; Ας είναι η απάντηση απλή, σαφής, κάθετη. Διότι κανένα παρελθόν δεν είναι ποτέ αρκετά μακριά ακόμα και από το πιο μακρινό μέλλον και διότι πρόκειται για την Ρόζα Λούξεμπουργκ. Κι ας είναι η εξήγηση της απάντησης απλή, σαφής, κάθετη. Πρώτα-πρώτα, κανένα παρελθόν δεν είναι ποτέ αρκετά μακριά ακόμα και από το πιο μακρινό μέλλον. Η ιστορία προχωρεί με άλματα, με απροσδόκητα αποτελέσματα απροσδόκητων συμβάντων, δημιουργεί μορφές, που μοιάζουν να έρχονται από το χάος. Η κίνηση της ιστορίας είναι χαοτική. Αλλά το χάος είναι χάος, επειδή δεν μπορεί να αποκαλύψει την αιτιότητά του σ’ ένα ον, που δεν μπορεί να δει μακρύτερα από τις νοητικές καρικατούρες, τις οποίες κατασκευάζει, προκειμένου να συλλάβει ό,τι βρίσκεται και γίνεται γύρω του – και πάντα μέσα στο περιορισμένο οπτικό και το ακόμα πιο περιορισμένο νοητικό πεδίο του. Ευχής έργο είναι το γεγονός πως η ιστορία προχωρεί σ’ ένα έδαφος, που έχει δημιουργηθεί από προσχώσεις ιδεών, προταγμάτων και παγιωμένων νοοτροπιών, με αποτέλεσμα μέρος του παρελθόντος να δρα στο παρόν και να διεκδικεί το μέλλον. Ο καπιταλισμός και το κοινωνικό σύστημα που στηρίζει και στηρίζεται από αυτό, άλλο δεν κάνει τους τελευταίους τρεις αιώνες, παρά να γενικεύει το θεμελιώδες πρόταγμά του: πλήρης έλεγχος και παραγωγική αξιοποίηση κάθε φυσικού και κοινωνικού, υλικού και πνευματικού, στοιχείου. Το γεγονός πως προχωρεί από αφαίρεση σε αφαίρεση των όρων του και από γενίκευση σε γενίκευση των λειτουργιών του, τον κάνει σχετικά εύκολα προβλέψιμο, παρά τις συνεχείς ιδεολογικές μεταμορφώσεις των κινήτρων του. Είτε σαν ωμός, απροκάλυπτος, φασισμός ή σαν νόθα, «θεατρική», δημοκρατία, η ταξική κοινωνία είναι παρούσα και θέτει αναγκαστικά το ζήτημα των λογικών και ηθικών θεμελίων της.Ύστερα, υπάρχουν στοχαστές που βλέπουν παντού μόνο τον εαυτό τους – ή μάλλον εκείνο το τμήμα του εαυτού τους που είναι κατασκευασμένο από την παγιωμένη εικόνα της κοινωνίας για τον εαυτό της. Σκέπτονται με στερεότυπα, είναι οι ίδιοι στερεότυπα ̇ γι’ αυτό ο λόγος τους αυτοκαταστρέφεται με την πρώτη επιφανειακή σεισμική δόνηση της εποχής τους. Και υπάρχουν στοχαστές που συλλαμβάνουν το μόνιμο μέσα στο πρόσκαιρο και το πρόσκαιρο μέσα στο μόνιμο. Έχουν καθαρό βλέμμα και γι’ αυτό η πραγματικότητα τους αποκαλύπτει τους όρους των μεταβολών της, την ίδια στιγμή που τους δείχνει τους σταθερούς αρμούς της. Οι άνθρωποι αυτοί αφήνουν ανεκτίμητη παρακαταθήκη την σταθερή προσήλωσή τους στην συνεχή κριτική του υπάρχοντος. Τέτοιος στοχαστής είναι η Ρόζα Λούξεμπουργκ. Οραματίστρια, ιδεαλίστρια, προσηλωμένη στην δημοκρατία, έβλεπε πίσω από τον πόθο των επαναστατών ν’ αλλάξουν γρήγορα τα πάντα, τον κίνδυνο του ολοκληρωτισμού ̇ πίσω από την αιτιολογημένη βία του καταπιεσμένου, τον κίνδυνο της αλλοτρίωσης των δίκαιων προσδοκιών του ̇ πίσω από την εθνική άμυνα, την ιμπεριαλιστική επιθετικότητα και πίσω από τα οράματα, τον πραγματικό άνθρωπο με τις ανάγκες και τις προσδοκίες του. Η Ρόζα Λούξεμπουργκ, λοιπόν, έχει να μας μάθει πολλά για την εποχή μας! – Γιώργος Μπλάνας