Η δημόσια ιστορία

Περιγραφή

Η αποκαθήλωση δημόσιων μνημείων έχει ήδη μια μακρά ιστορία. Πρόσφατα γίναμε μάρτυρες του κινήματος αποκαθήλωσης αγαλμάτων και προτομών που φιλοτεχνήθηκαν πολλές δεκαετίες, ίσως και αιώνες, πριν, και αναπαριστούν ιστορικές προσωπικότητες που είχαν κάποια σχέση, μικρότερη ή μεγαλύτερη, με τη δουλεία. Οι αποκαθηλώσεις αυτές ξεκίνησαν με αφορμή τον θάνατο του Τζορτζ Φλόιντ στα χέρια αστυνομικών που τον είχαν συλλάβει, και συνδέθηκαν με τις εκδηλώσεις διαμαρτυρίας του κινήματος Black Lives Matter, τις οποίες αγκάλιασαν μεγάλα τμήματα του πληθυσμού, όχι μόνο στις ΗΠΑ αλλά και σε πολλές άλλες χώρες. Η ίδια η πράξη της αποκαθήλωσης φέρνει στο προσκήνιο τη σχέση μνήμης και χώρου, τα νοήματα που παράγονται μέσα στον χώρο σε σχέση με συγκεκριμένα υλικά μνημεία. Ταυτόχρονα, όμως, αναδεικνύει και τις σχέσεις που αναπτύσσουν συγκεκριμένες ομάδες με το παρελθόν, σε δεδομένες συγκυρίες του παρόντος. Στο πλαίσιο αυτό, το παρελθόν υπόκειται σε διαφορετικές χρήσεις και γίνεται αντικείμενο διεκδίκησης από διαφορετικές ομάδες – όπως στην παραπάνω περίπτωση, όπου η αποκαθήλωση των μνημείων αντιμετωπίστηκε ως αποκατάσταση της ιστορικής αδικίας που συνιστούσε η δουλεία, αλλά και, από την αντίθετη σκοπιά, ως ακύρωση μιας ιστορικής κληρονομιάς. Ποιος μπορεί να αποφασίσει για αυτά και με ποια κριτήρια;
Τέτοιου τύπου ζητήματα βρίσκονται στον πυρήνα της δημόσιας ιστορίας, ενός πεδίου στο οποίο διασταυρώνονται πρακτικές και λόγοι για το παρελθόν, που εκφέρονται από διαφορετικές ομάδες και θεσμούς με γνώμονα τις πολιτικές ανάγκες τους στο παρόν. Εκ των πραγμάτων, στο πεδίο αυτό ανακύπτει η σχέση της δημόσιας ιστορίας όχι μόνο με τη μνήμη, αλλά και με την ακαδημαϊκή ιστορία, η οποία αντιμετωπίζει με δυσπιστία τη διαχείριση πτυχών του παρελθόντος με όρους άλλους από αυτούς που διατυπώνει η ίδια. Κρίνεται, λοιπόν, αναγκαία μια εισαγωγική παρουσίαση της δημόσιας ιστορίας, της δυναμικής που την διακρίνει, αλλά και των τρόπων με τους οποίους είναι δυνατόν να την κατανοήσουμε. Αυτό ακριβώς επιχειρεί να προσφέρει ο παρών τόμος.